Zgodnie z art. 149 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych.
Przepisy przejściowe regulują kwestię zastosowania nowej ustawy o kosztach sądowych do toczących się już postępowań sądowych, wszczętych przed dniem jej wejścia w życie. Do spraw wszczętych po wejściu ustawy w życie, czyli poczynając od 2 marca 2006 r., stosuje się oczywiście przepisy nowe.
Momentem zainicjowania postępowania, który powoduje stosowanie nowych lub dotychczasowych przepisów o kosztach sądowych, należy odnieść do chwili wniesienia pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego albo wniosku wszczynającego inne postępowanie sądowe.
Wszczęcie postępowania sądowego oznacza chwilę wniesienia do sądu pisma rozpoczynającego postępowanie albo chwilę oddania pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego. To samo dotyczy złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku.
Problemy dotyczące stosowania dotychczasowych lub nowych przepisów o kosztach sądowych ujawniły się w sprawach będących w toku w chwili wejścia w życie ustawy. zwłaszcza znajdujących się na etapie postępowania między instancyjnego. Problem dotyczył rozumienia terminu zakończenie postępowania i dana instancja. W tym zakresie wielokrotnie wypowiedział się Sąd Najwyższy.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 października 2006 r. III CZP 73/2006 zakończenie postępowania w danej instancji w rozumieniu art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398) następuje z chwilą wydania orzeczenia kończącego (merytorycznie lub niemerytorycznie) postępowanie w sprawie w danej instancji.
Powyższą tezę potwierdził uchwałą z dnia 24 stycznia 2007 r. III CZP 124/2006 Zakończenie postępowania w danej instancji – w rozumieniu art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398 ze zm.) – następuje z chwilą wydania orzeczenia kończącego postępowanie w tej instancji.
Natomiast uchwałą z 20.1.2010 r., III CZP 118/09 wskazał, że w sprawach wszczętych i niezakończonych w danej instancji przed wejściem w życie ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) sąd orzeka o wydatkach wynikłych z czynności podejmowanych w toku postępowania na podstawie przepisów ustawy z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.