W Kodeksie cywilnym przewidziana jest instytucja tzw. skargi pauliańskiej, czyli uprawnienie wierzyciela do zakwestionowania skuteczności krzywdzącej go czynności prawnej dłużnika (np. darowizny), dokonanej z osobą trzecią. W następstwie tej czynności dłużnik musiał stać się niewypłacalny lub stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność w rozumieniu art. 527 k.c. oznacza stan majątku dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi.
Funkcją skargi pauliańskiej jest zabezpieczenie interesów wierzyciela w wypadku nielojalnego postępowania dłużnika (realizowanego w porozumieniu z osobą trzecią i na jej korzyść), który doprowadza swój majątek do stanu zagrażającego zaspokojeniu wierzycieli. Skarga pauliańska uregulowana została w art. 527 i n., tyt. X księgi III Kodeksu cywilnego pod tytułem: „Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika”.
Uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej, (o której mowa w art. 527 k.c.) może polegać bądź na nabyciu prawa majątkowego, bądź na zwolnieniu ze zobowiązania. Nabycie to może nastąpić na podstawie różnych czynności prawnych (też darowizny) dokonanych z dłużnikiem. Korzyść majątkowa obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe, rzeczy oraz prawa majątkowe zbywalne, a tym jak najbardziej nieruchomość.
Tak więc wierzyciel kwestionować może nie tylko umowy, ale wszystkie czynności prawne, których skutkiem jest zmniejszenie zabezpieczenia jego wierzytelności. Warunkiem zakwestionowania takiej czynności jest bowiem będący jej następstwem stan niewypłacalności dłużnika lub jego zwiększenie. Ponadto, osoba trzecia (tutaj wnuczka), przeciwko której wierzyciel występuje z powództwem o uznanie czynności za bezskuteczną, musi uzyskać korzyść majątkową (co jak rozumiemy ma miejsce, bo nieruchomość jest Jej prawną własnością).
Uprawnienie do wystąpienia z żądaniem opartym na art. 527 i nast. Kodeksu cywilnego przysługuje tylko wierzycielowi. Pojęcie wierzyciela trzeba definiować odwołując się do art. 353 Kodeksu cywilnego, w myśl którego wierzycielem jest strona stosunku zobowiązaniowego uprawniona do żądania świadczenia od drugiej strony (dłużnika), oraz do art. 1 k.c., który nakazuje rozumieć przez zobowiązanie wyłącznie stosunek cywilnoprawny.
Ewentualny wyrok orzekający bezskuteczność względną umowy zawartej przez dłużnika jako byłego właściciela nieruchomości umożliwia pokrzywdzonemu wierzycielowi wzruszenie dokonanego rozporządzenia co do możliwości skutecznego dochodzenie swojego roszczenia. Oznacza to, że wierzyciel będzie mógł skierować egzekucję na przedmioty majątkowe (w tym wypadku na nieruchomość), które nie wchodzą już w skład majątku dłużnika, lecz innej osoby (ujawnionej w księdze wieczystej jako właściciel).
Zgodnie z wyrokiem Sądu najwyższego z dnia 22 marca 2001 r. (sygn. akt V CKN 280/00) pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej). Sytuację, kiedy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela określa § 2 art. 527 k.c.
Nadmienić należy, że powództwo sądowe wierzyciela będzie skierowane nie przeciwko dłużnikowi (Pana Ojca jak wynika z maila) lecz przeciwko osobie trzeciej, która skutkiem czynności prawnej dłużnika nabyła prawo (czyli przeciwko Wnuczce, w zależności od wieku z przedstawicielem ustawowym lub nie).
Co do zasady aby wierzyciel mógł wystąpić z powyższą skargą, muszą kumulatywnie wystąpić następujące przesłanki:
1) istnienie wierzytelności wierzyciela,
2) dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej,
3) dokonanie tej czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela
4) w wyniku czynności osoba trzecia ma uzyskać korzyść majątkową,
5) dokonanie przez dłużnika czynności „ze świadomością pokrzywdzenia”,
6) działanie osoby trzeciej w złej wierze.
Ciężar udowodnienie powyższych przesłanek spoczywa na wierzycielu! (czyli nie na Pana Ojcu). Ważne jest więc, że zaskarżenie możliwe jest tylko wtedy, gdy dłużnik dokonując czynności działał ze świadomością pokrzywdzenia!
Niekiedy jednak przesłanki te (niestety, z Pana punktu widzenia) ulegają złagodzeniu: § 3 art. 527 Kodeksu cywilnego przewiduje domniemanie prawne, że osoba trzecia uzyskująca korzyść, „pozostająca w bliskim stosunku z dłużnikiem” w chwili dokonania zaskarżonej czynności wie o jego świadomości. Pojęcie bliskich stosunków obejmuje m.in. bliskość wynikającą z pokrewieństwa. Domniemanie to można jednak obalić poprzez wykazanie, że osoba trzecia nie ponosi zawinionej nieświadomości. Z kolei art. 528 Kodeksu cywilnego przewiduje, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W tym przypadku wierzyciel zwolniony jest z wykazywania złej wiary osoby trzeciej. Z kolei art. 529 Kodeksu cywilnego wynika, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Jednakże również te domniemania są wzruszane (możliwe do obalenia).