Służebność gruntowa - z mocy nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 30 maja 2008 roku, która weszła w życie w dniu 3 sierpnia 2008 roku została określona w KC jako SŁUŻEBNOŚĆ PRZESYŁU. Regulują ją następujące artykuły KC:
„Art. 3051. [Obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy] Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Art. 3052. [Odmowa zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu] § 1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.
Art. 3053. [Służebność przesyłu] § 1. Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń, o których mowa wart. 49 § 1.
§ 2. Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa.
§ 3. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.
Art. 3054. [Stosowanie przepisów do służebności przesyłu] Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.”

Z mocy ostatniego z zacytowanych przepisów do tej nowo uchwalonej służebności stosuje się w kwestiach nieuregulowanych przepisy dotyczące służebności gruntowych.
O dnia wejścia w życie tych przepisów o służebności przesyłu rozpoczyna się bieg okresu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy w tym zakresie.

Artykuł 3051 k. c. określa ogólnie, że służebność przesyłu jest „prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w omawianym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń”. Jest to ograniczone prawo rzeczowe.
Rzeczą stron zawierających umowę o ustanowienie służebności przesyłu względnie sądu ustanawiającego tę służebność jest sprecyzowanie, na czym owo korzystanie ma polegać. Chodzi więc o skonkretyzowanie treści służebności przesyłu. Z reguły – o zezwolenie na posadowienie urządzeń i zapewnienie do nich dostępu. Jest to jednak wyłącznie sprawa stron zawierających umowę o ustanowienie służebności względnie sądu wydającego postanowienie o ustanowieniu służebności. Ustawodawca tej kwestii w ogóle nie reguluje. To od zawartej przez was umowy (względnie orzeczenia sądu) będzie zależało ustalenie jak szeroki będzie pas służebności. Argumentem za szerszym pasem jest fakt, iż przedsiębiorstwo musi mieć dostęp do konserwacji sieci przesyłowej oraz do jej wymiany. W zakresie awarii i napraw podstawą do wejścia na cudzy grunt nie jest prawo służebności, ale ogólny art. 142 kodeksu cywilnego.

Ustawodawca dał pierwszeństwo umownemu porozumieniu się właściciela gruntu z przedsiębiorcą do ustanowienia służebności przesyłu. Do jej ustanowienia niezbędne będzie zatem sporządzenie dwustronnej umowy.
Zgodnie z brzmieniem art. 245 § 2 k.c. tylko oświadczenie właściciela gruntu, o obciążeniu jego nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym, musi zostać wyrażone w formie aktu notarialnego. Oznacza to, że niekoniecznie cała umowa musi zostać sporządzona w takiej formie. W celu ustanowienia służebności w drodze umowy niezbędne będzie przedstawienie notariuszowi sporządzającemu umowę (o ile zdecydujemy się na zawarcie całej umowy w takiej formie) następujących dokumentów: odpis z księgi wieczystej, w której wpisany jest właściciel obciążanej nieruchomości; w przypadku, gdy nieruchomość nie posiada założonej księgi wieczystej niezbędne jest przedstawienie innego dokumentu, stwierdzającego własność nieruchomości; wypis z ewidencji gruntów; wyrys z ewidencji gruntów wraz z wyznaczoną częścią nieruchomości mającej być przedmiotem służebności.; wyznaczenia na mapie powinien dokonać geodeta posiadający stosowne uprawnienia.

W treści takiej umowy o ustanowienie służebności przesyłu należy zadbać o to, aby:
- W treści umowy (aktu notarialnego) należy w sposób precyzyjny i szczegółowy dokonać opisu sposobu i zakresu korzystania z obciążonej nieruchomości przez przedsiębiorcę
-zawrzeć precyzyjne uregulowania w przedmiocie wynagrodzenia.

Jeżeli nie dojdzie do zawarcia umowy to z mocy wprowadzonego nowelizacją przepisu art. 623 § 3 kodeksu postępowania cywilnego - do ustanowienia służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Oznacza to, że ustanowienie omawianej służebności nastąpi w drodze postępowania nieprocesowego, a sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości.
W celu zainicjowania postępowania w sprawie ustalenia służebności przesyłu niezbędnym jest złożenie przez osobę zainteresowaną (właściciela nieruchomości lub przedsiębiorcę) wniosku do właściwego sądu rejonowego. We wniosku tym należy wskazać wszystkich właścicieli nieruchomości, dokładnie określić przebieg służebności. Do wniosku tego należy dołączyć dokumenty, wskazane powyżej niezbędne do ustanowienia służebności w drodze umownej. Do wniosku dołączyć należy dowód złożonej opłaty w kwocie 200 zł.
W trakcie postępowania zostanie powołany biegły rzeczoznawca, który będzie wyceniał należne panu wynagrodzenie.

Proszę pamiętać, że jeżeli nie dojdzie do porozumienia, to pozostaje tylko droga sądowa. To rozwiązanie podlega jednak przedawnieniu. Określił to Sąd Najwyższy w wyroku z 13 grudnia 2007 r. (I CSK 364/07), zasada ta odnosi się również do roszczeń o zawarcie umowy. Oznacza to, że po upływie okresu przedawnienia żadna ze stron nie będzie mogła skutecznie domagać się ustalenia służebności przesyłu w drodze postanowienia sądowego. Okres przedawnienia to dla pana lat 10, a dla przedsiębiorcy lat 3.

Jeżeli chodzi zaś o ustalanie wysokości wynagrodzenia za istniejące linie przesyłowe to brak jest w tym zakresie uregulowań prawnych. Zważywszy na fakt, iż w razie sporu sądowego dochodzić będzie do wyceny przez biegłego rzeczoznawcę w oparciu o przepisy kpc o ustanowieniu drogi koniecznej – to przyjąć należy, iż wynagrodzenie musi odpowiadać wartości wolnorynkowej. Musi to być wartość o jaką pana nieruchomość traci na wolnym rynku w stosunku do analogicznych nieruchomości w tej samej okolicy. Biegły w szczególności oceni jaki jest stopień uciążliwości dla pana z tytułu rurociągu, jaki on ma wpływ na możliwość podejmowania przedsięwzięć budowlanych.
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku „w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” ora wytycznych technicznych Głównego Geodety Kraju nr G.4-4 „Prace geodezyjne związane z podziemnym uzbrojeniem terenu” wynika, iż budynek może zostać wybudowany nie bliżej od linii ciepłowniczej aniżeli 1,5 metra z uwzględnieniem ich obudowy). Tym samym, skoro sam przewód zajmuje pas szerokości 1m oraz odstępy po obu stronach po 1,5 metra dają w sumie pas szerokości 4 metry.

Jeżeli chodzi o kwestie tego czy będzie to jednorazowe czy okresowo płatne wynagrodzenie to przepisy nie zawierają żadnej dyspozycji. Zależy to od umowy stron, a w ostateczności od decyzji arbitralnej sądu. To czy jednorazowe odszkodowanie zamknie lub też nie drogę do dalszych roszczeń w przyszłości (w razie zmiany przepisów) to tutaj nie sposób udzielić odpowiedzi, albowiem zależy to od treści tych przyszłych przepisów. Zasadniczo nowo uchwalane prawo nie może działać wstecz na niekorzyść obywatela. Pewne jest, iż nawet w razie zmiany przepisów nie będzie musiał pan zwracać odszkodowania.
Istotne często bywa roszczenie o odszkodowanie za dotychczasowe bezumowne korzystanie z działki. Przedsiębiorstwo ma obowiązek zapłacić odszkodowanie za bezumowne korzystanie z terenu. Żądana w tym zakresie kwota za cały okres może być o wiele bardziej interesująca finansowo aniżeli cała służebność.

biuro porada-prawna24.