Witam! Chciałbym uzyskać poradę prawną dotyczącą postępowania spadkowego.
Moja mama mieszka razem z tatą na wsi i prowadzą niewielkie gospodarstwo. Mama ma siostrę i brata, którzy mieszkają w różnych miastach. Gospodarstwo razem z budynkami ma założoną księgę wieczystą na nieżyjącego od 1987 r. mojego dziadka, a ojca mojej mamy. Niestety dziadek nie zostawił testamentu, a na domiar złego wyprowadził się z domu już jako wdowiec w 1977 r. i powtórnie się ożenił. Zamieszkał w Bydgoszczy z II żoną, która ma syna z poprzedniego małżeństwa i nie interesował się gospodarstwem. Zmarł w 1987 pozostawiając drugą żonę, która zmarła po paru latach. Chcąc uregulować sprawy prawne dotyczące gospodarstwa rodzeństwo doszło do porozumienia i brat ze starszą siostrą chcą zrzec się przysługujących im części spadku. Moje pytanie brzmi czy do tej sprawy odpowiednie będzie tylko postępowanie spadkowe, czy też można to zrobić przez zasiedzenie? Zebrałem już część dokumentów tj. odpis KW, odpis aktu małżeństwa mamy i cioci, odpis aktu urodzenia brata i mam też wzór wniosku do sądu. Jedynie nie wiem czy muszę dostarczyć akt urodzenia syna drugiej żony dziadka i jak to zrobić, jeżeli on nie będzie chciał współpracować. Do tego mam pytanie czy wszelkie odpisy i inne dokumenty mają jakiś termin ważności po upływie, którego trzeba wyrabiać nowe? Dziękuję i proszę o odpowiedź.
Szanowny Panie
W przedmiotowym stanie faktycznym nie doszło do sporządzenia testamentu. W konsekwencji po spadkodawcy zmarłym w 1987 roku dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z art. 931.§ 1. k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
W konsekwencji w niniejszej sprawie spadek w drodze ustawy po spadkodawcy zmarłym w 1987 r. spadkodawcy nabyli jego druga żona w ¼ części, siostra mamy w ¼ części, brat mamy w ¼ części, Pani mama w ¼ części udziału. Syn drugiej żony co do zasady nie jest spadkobiercą po zmarłym w 1987 r. spadkodawcy, chyba, że został przez dziadka przysposobiony. Syn drugiej żony, jeśli nie doszło do jego przysposobienia przez dziadka jest spadkobiercą, ale dopiero po swojej matce, tj. drugiej żonie dziadka, która żyła dłużej niż spadkodawca.
W konsekwencji do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy załączyć akt urodzenia brata mamy, akt małżeństwa siostry mamy, akt małżeństwa mamy, akt zgonu dziadka, akt zgonu jego drugiej żony. Załączanie odpisu KW do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest konieczne. Nie jest konieczne również załączanie aktu urodzenia syna drugiej żony, gdyż on nie jest spadkobiercą po zmarłym w 1987 r. dziadku, chyba, że został przez dziadka przysposobiony. Odpisy aktów urodzenia, małżeństwa, zgonu nie maja terminu ważności.

Jednakże należy pamiętać również o tym, że co do spadków otwartych przed dniem 14 lutego 2001 r. stosuje się szczególne przepisy dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych. Zgodnie z art. 1058 k.c. do dziedziczenia z ustawy gospodarstw rolnych obejmujących grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1 ha stosuje się przepisy tytułów poprzedzających księgi niniejszej ze zmianami wynikającymi z przepisów poniższych.
Art. 1059. k.c. stanowi, że spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
1) stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo
2) mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo
3) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
4) są trwale niezdolni do pracy.

Odnośnie zasiedzenia nieruchomości należy zauważyć, że zgodnie z kodeksem cywilnym
art. 172. § 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
Pani mama może zasiedzieć nieruchomość, która należała do dziadka w ¾ części, gdyż w ¼ części jest współwłaścicielką tej nieruchomości w wyniku dziedziczenia ustawowego. Początek okresu zasiedzenia można liczyć od daty śmierci dziadka tj. od 1987 r., gdyż dopiero od tego czasu można mówić o ewentualnym samoistnym posiadaniu przez Pani mamę.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego złożenie do Sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie przerywa ewentualnego biegu zasiedzenia.
W postępowaniu o zasiedzenie należy wykazać następujące przesłanki:
1) posiadanie nieruchomość nieprzerwanie jako posiadacz samoistny, oraz2) odpowiednio długi, ustawowo określony, terminem posiadania Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadacz samoistny to ten, kto może faktycznie korzystać z rzeczy z wyłączeniem innych osób, a więc pobierać pożytki i inne przychody z rzeczy, może również rzeczą rozporządzać. I tak, jak właściciel, powinien wykonywać swoje władztwo w granicach określonych przez ustawy, zasady współżycia społecznego i zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem owego władztwa faktycznego. Drugą przesłanką zasiedzenia jest upływ czasu. Tak więc posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny - przy czym objęcie w posiadanie musiało nastąpić w dobrej wierze. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Dobra wiara posiadacza samoistnego nie stanowi przesłanki nabycia własności drogą zasiedzenia; ma ona jednak wpływ na termin zasiedzenia. Decydującym jest tu moment, chwila uzyskania posiadania. Jeśli w chwili uzyskania posiadania samoistnego osoba była w dobrej wierze może zasiedzieć własność nieruchomości po dwudziestu latach. Dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. W przedmiotowym stanie faktycznym w przypadku przyjęcia dobrej wiary posiadacza samoistnego do zasiedzenia doszłoby w 2007 r.
Jednakże w opisanym stanie faktycznym trudno mówić o dobrej wierze, gdyż Pani mama wiedziała, że nie przysługuje jej wyłączne prawo do władania całą nieruchomością, dlatego w przypadku przyjęcia złej wiary posiadacza samoistnego do zasiedzenia dojdzie w 2017 r.