PORADA-PRAWNA24.PL

Marek Strzelecki Kancelaria Adwokacka

09-12-2023

Odwołanie darowizny

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego (art. 898 KC) możliwe jest odwołanie darowizny w razie rażącej niewdzięczności obdarowanego w stosunku do darczyńcy. Uzasadnione to jest takim faktem, iż obdarowany winien darczyńcy wdzięczność. Obdarowany może zostać pozbawiony tej korzyści w razie, gdy naruszy tą powinność w sposób rażący, czyli będzie postępował sprzecznie z zasadami współżycia społecznego. Przykładem rażącej niewdzięczności może być ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, pobicie, zniewaga, kradzież czy nawet nie udzielenie pomocy w chorobie albo uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. 
Za orzecznictwem sądowym należy przyjąć, że na podstawie art. 898 KC darowizna może zostać odwołana także wówczas, kiedy wysoce naganne zachowanie się obdarowanego skierowane jest wprawdzie bezpośrednio przeciwko osobie bliskiej darczyńcy, ale dotyka jednocześnie odczuć samego darczyńcy i to w taki sposób, że usprawiedliwia ocenę postawy obdarowanego jako rażąco niewdzięcznej (tak chociażby wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998 r., sygn. akt: II CKN 688/97).
Poniżej teza tego wyroku:
„Odnosząc się do tego jej stanowiska stwierdzić należy, iż w piśmiennictwie prawniczym dopuszcza się wyjątkowo możliwość odwołania darowizny w sytuacji, kiedy karygodne zachowanie się obdarowanego bezpośrednio skierowane jest przeciwko osobie bliskiej darczyńcy, dotykając jej samej tylko w sposób pośredni. Podkreśla się jednak, że ten związek bliskości powinien być jednoznacznie za taki odbierany przez otoczenie darczyńcy. Ponadto zaś zachowanie się obdarowanego w stosunku do tej osoby bliskiej musi być szczególnie naganne, tak aby usprawiedliwiało ocenę, iż dotykając pośrednio darczyńcy, można je było zakwalifikować jednocześnie jako rażąco niewdzięczne w stosunku do niego. Jako przykład takiej sytuacji wskazuje się na dopuszczalność odwołania darowizny na podstawie art. 898 § 1 KC uczynione na rzecz zięcia, który znęca się nad córką darczyńcy. Podzielając możliwość przyjęcia takiej konstrukcji pozwanej, Sąd Najwyższy stwierdza jednocześnie, że nie ma ona zastosowania w sprawie niniejszej. Wbrew krytyce kasacji, należy ocenić za słuszne stanowisko Sądu Apelacyjnego, który uznał, że powódkę nie łączą z żoną pozwanego tak silne więzy bliskości, które uzasadniałyby odwołanie darowizny przez powódkę ze względu na naganne traktowanie przez niego żony. Przekonuje argumentacja tego Sądu, który wskazał, że powódka z pozwanym, jako swoim wnukiem żyła dobrze, skoro w 1991 r. podarowała mu mieszkanie. Pozwany małżeństwo zawarł we wrześniu 1993 r., a pozew w niniejszej sprawie wpłynął do Sądu już w listopadzie 1994. Fakt, iż w konfliktach małżeńskich pozwanego powódka stanęła jednoznacznie po stronie jego żony, nie oznacza jeszcze, aby ta stała się dla powódki osobą na tyle bliską, żeby dawało to podstawę do odwołania przez powódkę darowizny ze względu na złe traktowanie żony przez pozwanego. Dodatkowym potwierdzeniem tego stanowiska Sądu jest okoliczność, że powódka razem z wnukiem i jego żoną nie mieszkała, a więc kontakty obu kobiet z przyczyn obiektywnych były jedynie okazjonalne, co nie sprzyjało ich pogłębieniu się i przerodzeniu w uczucie przywiązania i prawdziwej bliskości. Sam zaś negatywny osąd postępowania pozwanego przez powódkę nie jest wystarczającą przyczyną w rozumieniu ustawy do odwołania zdziałanej na jego rzecz darowizny.”
Jak widać z powyższego wyroku ma to być takie zachowanie obdarowanego dotyczące innej niż darczyńca osoby 9ale mu bliskiej – np. wnuka) aby powodowało u darczyńcy (u was) odczucie iż jest ono rażąco niewdzięczny bo postępuje w sposób wielce naganny i nie akceptowany społecznie.

Z tego tytułu uprawnienia do odwołania darowizny posiada darczyńca lub spadkobiercy darczyńcy po jego śmierci.
Zgodnie z unormowanymi przepisami w Kodeksie Cywilnym darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył (art. 899 KC). Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie to jest skuteczne, ale gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Przebaczenia może dokonać sam darczyńca, ale nie może tego uczynić jego przedstawiciel ustawowy ani jego pełnomocnik. Przebaczenia nie traktuje się jako czynność prawną, dlatego może tego dokonać także osoba niemająca zdolności do czynności prawnej. Nie jest ono oświadczeniem woli, a tylko przejawem uczucia. Działanie z rozeznaniem oznacza, że darczyńca zdaje sobie sprawę z tego, iż dokonał darowizny na rzecz obdarowanego, zaś ten dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności oraz że darczyńca chce mu tę niewdzięczność wybaczyć.

Zasadą jest, że darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. (art. 899 §3 KC). Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego może nastąpić przed jej wykonaniem, jak i po wykonaniu darowizny.
Odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenia woli obdarowanemu. Oświadczenie to powinno być zawarte na piśmie i ma ono charakter prawo kształtujący. Jednak w razie sporu zasadność odwołania podlega ocenie sądu.

Jeżeli obdarowany otrzyma oświadczenie darczyńcy, iż ten odwołuje darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności i nie minął rok od daty zaistnienia tej krzywdy dla darczyńcy – to powinien złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego – przenoszące powrotem własność na darczyńcę.
jeśli tego nie uczyni to konieczne jest przez darczyńcę powództwo sądowe.

ZOBACZ INNE WPISY

Zwrot nakładów na majątek wspólny

Na mocy przepisu art. 45 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Można żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczyniło się ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny (czyli wydatki dokonane […]

Zobacz więcej
Zwolnienie z pracy

Witam serdecznie; Pisze w sprawie małżonki, prosząc o poradę prawną. W dniu 21.12.09 żona miała pracować do 22 w pewnym butiku. Ok 21 źle się poczuła (damskie przypadłości) i poprosiła (przypisaną umownie) kierowniczkę zmiany o pozwolenie pójścia do domu. Dostała pozwolenie. Dowiedział się o tym kierownik sklepu, mając pretensje, że żona nie powiadomiła go o […]

Zobacz więcej
Zrzeczenie się zachowku

Mój mąż sporządził notarialne testament, w którym cały swój majątek zapisał mi, dzieci z pierwszego małżeństwa męża zrzekły się notarialnie zachowku. Czy jest to zgodne z prawem i czy to zrzeczenie skutkuje również na wnuki męża. Szanowna Pani, w prawie spadkowym nie istnieje taka instytucja jak zrzeczenie się prawa do zachowku za życia spadkodawcy. Takie […]

Zobacz więcej
Specjalista z zakresu prawa karnego, rodzinnego i cywilnego.
Biuro: Igołomia 293
Biuro: ul. Kurkowa 3/3 - Kraków